Suplementy diety stały się nieodłącznym elementem codziennej rutyny wielu osób, które dążą do poprawy swojego zdrowia i samopoczucia. Jednak nie wszyscy zdają sobie sprawę, co tak naprawdę kryje się w składzie tych produktów. Poza głównymi składnikami aktywnymi, suplementy zawierają liczne dodatki, które pełnią różnorodne funkcje – od technologicznych po organoleptyczne. Zrozumienie, czym są te substancje i jaką rolę odgrywają, pozwoli na bardziej świadomy wybór produktów, które wprowadzamy do swojej diety.
Czym są dodatki do suplementów diety?
Dodatki do suplementów diety to substancje, które nie stanowią głównego składnika aktywnego, ale są niezbędne w procesie produkcji lub wpływają na właściwości gotowego produktu. Zgodnie z przepisami, wszystkie te składniki muszą być wymienione na etykiecie produktu.
Dodatki do suplementów diety to substancje inne niż składniki aktywne, dodawane w celu uzyskania określonych właściwości produktu, takich jak trwałość, konsystencja, smak czy wygląd.
Warto zaznaczyć, że dodatki do suplementów podlegają restrykcyjnym regulacjom prawnym. W Unii Europejskiej mogą być stosowane wyłącznie te substancje, które zostały zatwierdzone jako bezpieczne przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Dzięki tym regulacjom mamy pewność, że stosowane dodatki przeszły rygorystyczną ocenę bezpieczeństwa.
Kategorie dodatków w suplementach diety
Dodatki do suplementów można podzielić na kilka głównych kategorii, w zależności od ich funkcji i przeznaczenia:
Substancje wypełniające
Substancje wypełniające, zwane również nośnikami, stanowią często znaczną część tabletki lub kapsułki. Ich głównym zadaniem jest nadanie odpowiedniej objętości i masy produktowi, zwłaszcza gdy ilość składnika aktywnego jest niewielka. Bez substancji wypełniających tabletka zawierająca np. 100 mikrogramów witaminy B12 byłaby praktycznie niewidoczna gołym okiem.
Do najpopularniejszych substancji wypełniających należą:
- Celuloza mikrokrystaliczna (E460) – naturalny polimer pochodzenia roślinnego
- Fosforan wapnia – związek mineralny występujący również w kościach
- Skrobia kukurydziana – naturalny polisacharyd
- Maltodekstryna – produkt częściowej hydrolizy skrobi
- Laktoza – cukier mleczny (uwaga dla osób z nietolerancją!)
Substancje przeciwzbrylające
Te dodatki zapobiegają zlepianiu się cząstek proszku podczas produkcji i przechowywania suplementów. Dzięki nim tabletki nie sklejają się ze sobą, a proszki zachowują sypkość nawet przy długim przechowywaniu w różnych warunkach wilgotności.
Najczęściej stosowane substancje przeciwzbrylające to:
- Dwutlenek krzemu (E551) – naturalnie występuje w roślinach
- Sole magnezowe kwasów tłuszczowych (stearynian magnezu, E470b)
- Talk (E553b) – naturalny minerał
- Fosforany wapnia – wspomagają również przyswajanie wapnia
Stearynian magnezu budzi czasem kontrowersje wśród konsumentów, jednak badania naukowe potwierdzają jego bezpieczeństwo w ilościach stosowanych w suplementach diety. Jest to naturalna sól magnezowa kwasu stearynowego, który występuje powszechnie w produktach spożywczych.
Substancje powlekające i glazurujące
Te dodatki tworzą warstwę ochronną na powierzchni tabletek. Dzięki nim tabletki są łatwiejsze do połknięcia, chronione przed wilgocią i czynnikami zewnętrznymi, a także maskują nieprzyjemny smak czy zapach, co znacząco poprawia komfort przyjmowania suplementów.
Popularne substancje powlekające to:
- Hydroksypropylometyloceluloza (HPMC, E464) – pochodna celulozy roślinnej
- Alkohol poliwinylowy (PVA, E1203) – syntetyczny polimer
- Wosk pszczeli (E901) – naturalny produkt pochodzenia zwierzęcego
- Glikol polietylenowy (PEG) – syntetyczny związek o różnych masach cząsteczkowych
- Szelak (E904) – naturalna żywica wydzielana przez owady
Barwniki i aromaty
Barwniki i aromaty poprawiają walory organoleptyczne suplementów, czyniąc je bardziej atrakcyjnymi dla konsumentów. Kolor i smak suplementu często decydują o regularności jego przyjmowania, szczególnie w przypadku produktów dla dzieci lub osób mających trudności z połykaniem tabletek.
Często spotykane barwniki to:
- Dwutlenek tytanu (E171, biały) – mineralny pigment
- Tlenki i wodorotlenki żelaza (E172, różne odcienie) – naturalne pigmenty mineralne
- Ryboflawina (E101, żółty) – witamina B2 stosowana również jako barwnik
- Betanina (E162, czerwony) – naturalny barwnik z buraka
Aromaty mogą być naturalne (np. ekstrakty owocowe, olejki eteryczne) lub syntetyczne. W przypadku suplementów w formie syropów, żelków czy proszków do rozpuszczania, dodatki smakowe są szczególnie istotne dla akceptowalności produktu przez konsumenta.
Kontrowersyjne dodatki – na co zwrócić uwagę?
Niektóre dodatki do suplementów budzą kontrowersje ze względu na potencjalny wpływ na zdrowie. Warto zwrócić szczególną uwagę na te składniki, zwłaszcza jeśli mamy skłonność do alergii lub nietolerancji pokarmowych:
Sztuczne słodziki – aspartam (E951), acesulfam K (E950), sukraloza (E955) mogą wywoływać reakcje niepożądane u niektórych osób, szczególnie przy regularnym spożyciu. U osób wrażliwych mogą powodować bóle głowy, zawroty głowy lub problemy trawienne.
Syntetyczne barwniki – zwłaszcza żółcień chinolinowa (E104), tartrazyna (E102) czy czerwień allura (E129) mogą powodować reakcje alergiczne u osób wrażliwych, a niektóre badania sugerują ich potencjalny związek z nadaktywnością u dzieci.
Konserwanty – benzoesany (E210-E219) czy sorbiniany (E200-E203), choć skutecznie przedłużają trwałość produktu, u niektórych osób mogą wywoływać nietolerancje, manifestujące się wysypką, świądem czy problemami trawiennymi.
Osoby z alergiami, nietolerancjami pokarmowymi lub chorobami przewlekłymi powinny szczególnie uważnie czytać skład suplementów i konsultować ich stosowanie z lekarzem lub dietetykiem.
Jak czytać etykiety suplementów?
Świadomy wybór suplementów diety wymaga umiejętności czytania i interpretowania informacji znajdujących się na etykietach:
1. Składniki są wymieniane w kolejności malejącej według ich zawartości w produkcie – to, co znajduje się na początku listy, występuje w największej ilości.
2. Dodatki często oznaczane są kodami E (np. E551) lub nazwami chemicznymi, które mogą być trudne do zrozumienia dla przeciętnego konsumenta.
3. Warto zwrócić uwagę na ostrzeżenia i przeciwwskazania, które producent ma obowiązek umieścić na opakowaniu.
4. Niektóre dodatki mogą być ukryte pod ogólnymi nazwami, np. „aromaty” czy „barwniki” – w przypadku wątpliwości warto skontaktować się z producentem.
Producenci wysokiej jakości suplementów często ograniczają ilość dodatków do niezbędnego minimum, stawiając na naturalne alternatywy. Przykładowo, zamiast syntetycznych barwników mogą wykorzystywać ekstrakty roślinne, a zamiast sztucznych aromatów – naturalne olejki eteryczne. Takie podejście odpowiada na rosnące zapotrzebowanie konsumentów na produkty o czystym składzie.
Naturalne alternatywy dla syntetycznych dodatków
Coraz więcej producentów odpowiada na zapotrzebowanie konsumentów, oferując suplementy z minimalistycznym składem i naturalnymi dodatkami:
- Ekstrakt ze stewii zamiast sztucznych słodzików – naturalny słodzik bez kalorii
- Barwniki pochodzenia roślinnego (np. z kurkumy, buraka, szafranu) – dostarczają również dodatkowych fitozwiązków o potencjalnych korzyściach zdrowotnych
- Naturalne aromaty z olejków eterycznych – oprócz walorów smakowych mogą mieć dodatkowe właściwości prozdrowotne
- Celuloza roślinna zamiast syntetycznych wypełniaczy – dostarcza również błonnika
- Wosk pszczeli lub oleje roślinne zamiast syntetycznych substancji powlekających – naturalne alternatywy łatwiejsze do przyswojenia przez organizm
Warto jednak pamiętać, że „naturalny” nie zawsze oznacza „lepszy” czy „bezpieczniejszy”. Niektóre naturalne dodatki mogą również wywoływać reakcje alergiczne u predysponowanych osób, a ich pozyskiwanie może być mniej ekologiczne niż produkcja niektórych dodatków syntetycznych.
Świadomy wybór suplementów diety wymaga nie tylko zwracania uwagi na główne składniki aktywne, ale również na dodatki, które mogą stanowić znaczną część produktu. Czytanie etykiet, rozumienie funkcji poszczególnych składników oraz konsultowanie wątpliwości z profesjonalistami pozwoli na wybór suplementów najlepiej dopasowanych do indywidualnych potrzeb i preferencji zdrowotnych. Pamiętajmy, że nawet najlepszy suplement nie zastąpi zbilansowanej diety, a jedynie ją uzupełni.